Kontrola ZUS w ciąży. Podważenie umowy przez ZUS

Temat na dziś to kontrola ZUS w ciąży. Czy ZUS może zakwestionować Twoją umowę? Sprawdź, czy faktycznie jest się czego obawiać. Gdy pytacie o kontrole ZUS, często pada pytanie: Czy można zatrudnić kobietę w ciąży? Odpowiedź brzmi: OCZYWIŚCIE, ŻE TAK. Nasze prawo nie przewiduje w tym zakresie żadnych ograniczeń. Mało tego – kobieta w ciąży nie ma obowiązku o swoim stanie informować pracodawcy, a co dopiero przyszłego pracodawcy! To dlaczego tak często pytacie o podważenie umowy przez ZUS? Dlaczego kontrola z ZUS to jedna z większych obaw kobiet w ciąży?

Kontrola ZUS w ciąży

Wiele kobiet pyta czy można w ciąży zawrzeć umowę o pracę i boi się mitycznej kontroli z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, która podważy ważność zawartej przez nie w ciąży umowy. To samo dotyczy wszelkiego rodzaju awansów czy zmian, które łączą się z podwyżką. Czy te obawy są słuszne? Czy faktycznie macie powody, by obawiać się kontroli ZUS w ciąży? Odpowiedź zależy zasadniczo od tego, czy umowę zawarliśmy „naprawdę” czy tylko „na papierze”. O co chodzi? Podstawą do objęcia ubezpieczeniami może być tylko faktycznie wykonywane zatrudnienie – jeśli umowa była fikcyjna ZUS może ją zakwestionować, a w konsekwencji pozbawić ciężarną prawa do np. zasiłku macierzyńskiego.

Kontrola ZUS a fikcyjna umowa o pracę

Jak już wiesz, umowa zawarta jedynie „na papierze” może spowodować kontrolę z ZUS. Umowa, która została zawarta fikcyjnie jest nieważna – a zatem jest to zupełnie tak samo jak gdyby nigdy takiej umowy nie zawarto. Jeśli zawarliśmy umowę – niezależnie czy w ciąży czy nie – ale tak naprawdę nie pracujemy to zawarta przez nas umowa jest pozorna.

Czy ZUS może zakwestionować umowę o pracę i umowę zlecenie?

Pozorna umowa o pracę nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych, ponieważ nie powstaje stosunek pracy. Tutaj zatem jest miejsce dla ZUSu, aby dążyć do poważenia umowy o pracę (czy umów zlecenia).

Umowa o pracę jest zawierana dla pozoru, jeżeli przy jej zawieraniu obie strony miały świadomość, że pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca z tej pracy nie będzie korzystać. Dotyczy to sytuacji, gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały zawartej umowy. Pomiędzy pracownikiem a pracodawcą musi więc istnieć utajnione porozumienie co do tego, że zawarta umowa ma jedynie stwarzać pozory. Tylko wtedy możliwe jest jej podważenie przez ZUS.

Gdy podczas rozmów z Wami poruszam temat kontroli umów przez ZUS, często pytacie, czy to znaczy, że każda umowa która jest wykonywana tylko przez krótki czas np. przed przejściem na zwolnienie lekarskie w związku z ciążą jest zawarta dla pozoru? Niewątpliwie tego typu stany faktyczne cieszyć się będą dużym zainteresowanie ZUS, który może chcieć zbadać jak było naprawdę i zakwestionować ważność umowy.

Czy taka kontrola ZUS musi skończyć się podważeniem umowy? Absolutnie niczego to nie przesądza! Jeśli pracownik faktycznie podjął umówioną pracę i świadczył ją w ramach stosunku pracy, a pracodawca świadczenie to przyjmował, wypłacając wynagrodzenie – choćby trwało to tylko przez kilka dni – nie ma mowy o pozorności umowy. Podczas kontroli ZUS powinien taką sytuację dokładnie zbadać, a w interesie kontrolowanego pracownika jest wykazywać, że umowa była realizowana zgodnie z jej postanowieniami.

Kontrola umów przez ZUS w trakcie ciąży

Warto wiedzieć, że sądy wielokrotnie wypowiadały się, że samo dążenie do uzyskania prawa do zasiłków jako cel podjęcia zatrudnienia, nie świadczy o zamiarze obejścia prawa – jeżeli umowa o pracę jest faktycznie realizowana. Oznacza to, że ZUS nie może przyjąć uproszczenia, że kobieta w ciąży podejmująca pracę zawsze zawiera umowę w celu „wyłudzenia zasiłku” – nie ma w tym nic nagannego (zdaniem sądów), że poszukuje się ochrony państwa w takim szczególnym okresie jakim jest ciąża, a następnie okres po porodzie. Każda inna interpretacja oznaczałaby w praktyce zakaz zatrudniania kobiet w ciąży, a jak napisałam na samym początku polski system prawa nie przewiduje takiego zakazu.

Własna działalność a ciąża

Bardzo podobnie ma się sytuacja kobiet otwierających w okresie ciąży własny biznes. Kiedyś – no nie tak strasznie dawno, około 3 lat temu – zmieniono przepisy, które umożliwiały uzyskiwanie na działalności gospodarczej stosunkowo wysokich zasiłków chorobowych i macierzyńskich. Choć przepisy zmieniono, ZUS nadal wyrywkowo bada czy otwierane działalności nie są tylko na papierze – szczególnie jeśli zaczniemy pobierać z tego tytułu zasiłki.

Przypomnę więc, że zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach. Nie ma absolutnie żadnych przepisów zabraniających zakładania działalności gospodarczej kobiecie w ciąży.

Jednakże samo zarejestrowanie działalności i opłacenie składek nie wystarczy do uzyskania prawa do zasiłków chorobowego i macierzyńskiego. Trzeba jeszcze tą działalność faktycznie prowadzić. Analogicznie jak umowa o pracę działalność gospodarcza nie może być założona dla pozoru. W razie kontroli trzeba więc udowodnić, iż działalność była/jest faktycznie prowadzona.

Warto wiedzieć, że o ile ZUS ma prawo kontroli i korekty (sic!) wysokości wynagrodzenia pracowników to absolutnie nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Kwota ta ma się jedynie mieścić się w granicach określonych ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych.

Co robić w razie podważenia umowy przez ZUS?

Co robić, jeśli przydarzy się nam kontrola ZUS w ciąży i nasza umowa zostanie podważona?

Na zaś: zbierać dokumenty potwierdzające wykonywanie umowy o pracę/prowadzenie działalności (np. emaile, podpisane dokumenty, pełnomocnictwa itp.)
Nie panikować.
Skontaktować się z prawnikiem, który prowadzi tego typu sprawy – zanim wdamy się w dyskusję z ZUSem.

ZUS niestety ma tendencję do zapominania – w ogólności – że celem jego istnienia nie jest sprawdzanie czy każda kobieta korzystająca z zasiłku nie próbuje go „wyłudzić”, ale że został utworzony właśnie aby zabezpieczać obywateli w takich szczególnych okresach. Jednakże – nie warto się poddawać. W walce z ZUS stosunkowo często zdarzają się prawdziwe wygrane.

POWODZENIA!

Masz problem z pracodawcą? Zostałaś niesłusznie zwolniona albo pracodawca nie wypłacił Ci wynagrodzenia? A może ZUS odmówił wypłaty zasiłku? Zapraszam Cię serdecznie do mojej kancelarii w Warszawie lub do skorzystania z mojej oferty porad prawnych online. Szczegóły i kalendarz online, przez który wygodnie się zapiszesz znajdziesz tutaj.

Polecam Ci także moje szkolenia online dla mam i kobiet w ciąży, naładowane wiedzą i praktycznymi poradami: